آیین نامه اجرایی ثبت اختراع

آیین نامه 1403 ثبت اختراع

لازم است بدانید که قانون ثبت اختراعات از سال 1386 تا به امروز تغییری نداشته و در تاریخ 02/04/1403 این قانون به روز رسانی شده و من بعد روند ثبت مالکیت فکری بر طبق قانون جدید انجام می‌شود. در این مقاله سعی شده است که تغییرات صورت گرفته در قوانین جدید ثبت مالکیت فکری برای شما به صورت خلاصه گردآوری گردد اما لازم به ذکر است که تفسیر هر قانون به صورت حقوقی دارای بحث و موضوعیت جدایی می‌باشد. این تغییرات به صورت زیر خدمت شما ذکر می‌گردد.

در خصوص تعریف ثبت اختراع، گواهینامه‌ی ثبت اختراع و حقوق ناشی از آن تغییراتی صورت نگرفته و فقط در خصوص موارد حقوقی مربوط به مخترع و مالک، تفکیک هایی صورت گرفته است که در ادامه بدان اشاره خواهیم کرد.

در رابطه با استثنائات ثبت اختراع، تغییراتی صورت نگرفته و موارد استثنا ثبت اختراع که در مقالات قبلی بدان اشاره شده و در قانون قبلی وجود داشته است به صورت ثابت می‌باشد.

در خصوص تقاضای ثبت اختراع و همچنین مالکیت و نقل و انتقالات اختراع تفکیک ‌های خوبی صورت گرفته است. بدین صورت که کارشناسان اداره‌ی ثبت اختراع یا کارکنان مرتبط با پروسه‌ی ثبت اختراع حق انجام ثبت اختراع برای خود یا دیگران را ندارند.

در ماده‌ی شماره 7 این قانون نوشته شده است که هر یک از مالکان مشترک اختراع واحد، بدون نیاز به کسب رضایت مالکان دیگر می‌توانند سهم خود را انتقال داده یا به عنوان وثیقه یا هر نوع تضمین دیگر از آن استفاده کنند.

بیان این ماده دو نکته را شامل می‌شود؛

نکته‌ی اول این است که اشاره‌ای به موضوع عدم نیاز به کسب رضایت مالک دیگر برای نقل و انتقال در قانون قبلی ذکر نشده بود.

 نکته‌ی دوم که بسیار مهم‌تر است اشاره به استفاده از اختراع به عنوان تضمین یا وثیقه می‌باشد که این نشان از افزایش اعتبار اختراع و ایجاد تدابیری برای استفاده از سندیت اختراع به عنوان تضمین یا وثیقه در آیین نامه‌ی اجرایی جدید می‌باشد که بسیار امیدوار کننده است.  

یکی دیگر از مفاد ماده‌ی شماره‌ی 7 این قانون مربوط به انتقال یا فروش بخشی از اختراع، توسط یکی از مالکین اختراع می‌باشد که در قانون قبلی بدان اشاره نشده بود. ذکر این مورد بدین شکل می‌باشد که اگر یکی از مالکین با هر درصد از مالکیت اختراع، خواهان فروش سهم خود باشد باید آن را با سایر مالکین مطرح کرده و پیشنهاد قیمت مورد نظر را ارائه دهد و مالکین موظف هستند ظرف مدت 15 روز به شخص فروشنده اطلاع دهند. در غیر این صورت حق فروش برای آن مالک محفوظ بوده و چنانچه قیمت پیشنهادی مخترع در جای دیگر بیشتر از قیمت پیشنهادی شرکای او در اختراع باشد حق فروش اختراع را داشته و حق خرید آن با قیمت بالاتر می‌باشد.

در خصوص پروانه‌ی بهره‌برداری ذکر شده است که شرکای اختراع می‌توانند با همدیگر به توافق نظر رسیده و حق بهره برداری را به صورت توافقی به یک یا چند نفر واگذار نمایند. حال فرد بهره‌بردار می‌تواند از خود مالکین یا شخصی غیر از این مالکان باشد. اما اگر در این بین برخی از اعضا موافق بهره برداری نباشند یا توافق با آنها حاصل نگردد سایر شرکا می‌توانند حق توافق یا اهدای مجوز بهره‌ برداری را از مراجع قضایی درخواست نمایند.

اگر شما در یک شرکت استخدام شده‌اید لازم است بدانید که باید قراردادی که با شرکت منعقد می‌ فرمایید موارد مرتبط با ثبت اختراع، فرایند یا فرآورده‌ی حاصل از کار شما در آن شرکت که مربوط به شرکت یا شماست در قرارداد ذکر نگردد حق اختراع در قسمت مخترع، با شما و در قسمت مالکیت با شرکت می‌باشد. در صورتی که اختراع حاصل ناشی از استفاده از دانش یا تجهیزات شرکت باشد حق اختراع با شما بوده و حق بهره برداری آن با شرکت می‌باشد اما این حق بهره‌برداری غیر انحصاری خواهد بود.

بحث‌های زیادی بر روی کنوانسیون پاریس یا معاهده‌ی بین‌المللی PCT یا به عبارت دیگر ثبت بین‌المللی مطرح می‌باشد که چنانچه شما ثبت اختراع خود را در ایران انجام داده باشید فقط 12 ماه فرصت دارید تا ثبت بین‌المللی آن را انجام دهید و پس از آن امکان ثبت آن وجود ندارد.

 طبق ماده‌ی 10 قانون ثبت اختراعات مصوب 1403 و همچنین قانون قبلی مصوب 1386 ذکر شده است که چنانچه شخصی بر اساس قانون اجازه‌ی الحاق دولت ایران به اتحادیه‌ی عمومی بین المللی معروف به پاریس برای حمایت مالکیت صنعتی و تجاری و کشاورزی اظهارنامه‌ای را به مرجع ثبت یکی از کشورهایی که در آن زمان عضو معاهده هستند تسلیم نماید، به مدت 12 ماه حق تقدم داشته و امکان استفاده از آن را دارد.

لازم به ذکر است که تعبیر این قانون نیز مانند بسیاری از قوانین دیگر توسط شرکت‌ها و افراد سودجو به نحوی که کاملا به نفع خود باشد تعبیر و تفسیر شده و انتشار داده شده است. در واقع شما هر زمان می‌توانید درخواست ثبت اختراع خود را در هر کشور تسلیم نمایید و هیچ محدودیتی برای آن وجود ندارد و اشاره به مدت زمان 12 ماه پس از تسلیم اظهارنامه فقط مربوط به حق تقدم اختراع بوده و اگر شما قصد انجام ثبت اختراعات در کشور دیگری یا معاهده‌ی پاریس را داشته و خواستار استفاده از تقدم اظهارنامه با درخواست قبلی در کشور دیگری باشید باید از این 12 ماه استفاده کرده و تسلیم درخواست بعدی خود را با استفاده از تاریخ درخواست قبلی انجام دهید. در غیر این صورت حتی با وجود گذر 12 ماه و یا قبل از ثبت برای مثال ایران شما قادر به انجام ثبت اختراع بوده و هیچ مشکلی برای شما وجود نخواهد داشت.

این مسئله مدت زمان زیادی به یک معضل بزرگ برای مخترعین تبدیل شده بود که مدت زمان من در حال اتمام است و از فلان شرکت یا فلان شخص سوال کردم که برای ثبت بین‌المللی اختراع باید چکار کرد و گفته‌اند مادامی که مدت زمان 12 ماه شما طی شود، دیگر قادر به ثبت اختراع خود نخواهید بود. این مسئله اشتباه بوده و حتی استفاده از حق تقدم ایران در معاهده‌ی پاریس در بخش اعظمی مربوط به کاهش هزینه‌های ثبت اختراع ناشی از عضویت ایران در کنوانسیون پاریس می‌باشد که در یک مقاله به صورت جدا این قضیه مورد تشریح قرار گرفته است که لینک آن در زیر موجود می‌باشد :

و اما در خصوص شرایط لازم برای ثبت اختراع همان سه شرط قبلی شامل عامل نوآوری به معنای جدید بودن در جهان، گام ابتکاری به معنای دارا بودن فوت و فن یا بدیهی نبودن و کاربرد صنعتی به معنای حل یک مشکل و قابلیت ساخت در صنعت می‌باشد.

 این تبصره برای ثبت اختراع اضافه شده است که بسیار قابل توجه می‌باشد و بیان می‌کند که مناط تشخیص گام ابتکاری، تاریخ تسلیم اظهارنامه می‌باشد و این بدین معناست که در مرجع استعلام داوری باید بر اساس مدت زمان یا تاریخ ارسال اظهارنامه صورت گیرد؛ زیرا که در مواردی بوده است که در تاریخ ارسال اظهارنامه تکنولوژی ادعا شده موجود نبوده و گام ابتکاری آن محفوظ بوده است اما به دلیل افزایش زمان داوری آن تکنولوژی یا بخش های از آن بدیهی شده است.

مدت زمان اختراع در قوانین جدید از 6 ماه به 18 ماه تغییر کرده است که این 18 ماه بدین صورت می‌باشد که مرجع ثبت موظف است پس از تاریخ تسلیم اظهارنامه در مدت زمان 1 سال پاسخ را در صورت رد یا تایید به مخترع اعلام نماید و این تاریخ 1 ساله به مدت 6 ماه قابل تمدید می‌باشد. از این رو مدت زمان ثبت اختراع در قوانین جدید به 12 + 6 ماه (در صورت تمدید) تغییر کرده است.

در خصوص اجرای قانون پروانه‌ی بهره‌برداری اختراع اشاره شده است که زمانی که کسی بخواهد پروانه‌ی بهره‌برداری از اختراع را به صورت شرایط پروانه‌ی اجباری درخواست نماید و یا اعتراض داشته باشد که مخترع پس از گذشت زمان 4 سال از اختراع بهره‌برداری ننموده است، لازم است تا یک مبلغ به عنوان تادیه ی حق تعیین شده و حداکثر طی دو ماه به مخترع پرداخت گردد در صورتی که درخواست پروانه از سوی یکی از نهادها باشد نیز این تادیه حق باید انجام شده و در غیر این صورت باید از صندوق ذخیره‌ی دادگستری تامین گردد. همچنین شرایط پرداخت برای مخترع اطلاع رسانی شده و به صورت کامل به مخترع پرداخت گردد.

در شرایط پرداخت اقساط سالانه‌ی اختراع یا همان حق الثبت سالیانه تغییراتی صورت گرفته است که قبلا حق الثبت ها به صورت سالانه قابل پرداخت بوده و در قوانین جدید، مخترع امکان پرداخت 5 سال به صورت همزمان را دارد.

بخشی دیگر که بسیار مهم بوده و در قوانین جدید بدان اشاره شده است بخش اظهارنامه‌ی ثبت اشیا مصرفی می‌باشد که در نوع خود یک اظهارنامه‌ی جدید و مورد بحث است که شامل شرایط احراز یا ثبت متفاوت بوده و دارای تعریف خاص خود و همچنین اطلاعات و جزئیات مختص به خود می‌باشد. از این رو این قسمت را طی یک مقاله‌ی کاملا جدید به صورت کامل برای شما شرح دادیم که لینک آن در زیر درج شده است:

یکی از موضوعات بسیار مهم، اعتراض به اختراع ثبت شده پس از دریافت گواهی توسط مخترع به وسیله‌ی افراد معترض به ثبت اختراع اهدا شده می‌باشد که در آیین‌نامه جدید اشاره شده است که پس از دریافت گواهینامه‌ی اختراع و توسط مخترع و یا به عبارتی افشای اطلاعات یا روزنامه شدن اختراع تا 9 ماه برای سایر افراد حق اعتراض به اختراع ثبت شده وجود داشته و پس از آن اعتراض، باید از طریق مراجع قضایی پیگیری گردد.

 یکی دیگر از بخش‌های مهم آیین‌نامه‌ی جدید ثبت اختراعات مصوب 1403 اشاره به این می‌باشد که مرجع استعلام موظف است امکانات لازم یا زیر ساخت‌های لازم برای سرچ در اظهارنامه‌های قبلی رد شده را برای مخترعین فراهم سازد. به همین منظور نیز مرجع ثبت موظف است اظهارنامه‌های رد شده در مرحله‌ی داوری را نیز همانند سیستم ثبت PCTیا معاهده‌ی پاریس افشا نموده و امکان استفاده از اطلاعات اختراع های رد شده نیز برای مخترعین وجود داشته باشد.

همچنین در ماده‌ی 19 آیین نامه اشاره شده است که در زمانی که اظهارنامه‌ی ثبت اختراع تسلیم می‌شود، مخترع موظف است نقشه‌ی لازم برای اختراع را بارگذاری نماید. چنانچه نقشه بارگذاری نشده باشد کارشناس مربوطه از مخترع درخواست ارائه‌ی نقشه خواهد کرد و در موارد قضایی و موارد حق تقدم تاریخ ارجاعی تاریخ تسلیم نقشه بوده و در صورتی که مخترع اعتراضی بر روی این قضیه داشته باشد امکان ارجاع به نقشه در موارد قضایی وجود ندارد.

 همان طور که اشاره شد کلیه‌ی این موارد خلاصه شده و بخش‌هایی از آن به قدری خلاصه گویی شده است که ممکن است در تفسیر قانونی یا حقوقی آن شما را به اشتباه بیندازد و عملا هدف از نگارش این مقاله فقط اطلاع رسانی در خصوص تغییرات در آیین نامه بوده است و در صورتی که شما نیازمند تفسیر حقوقی یا استفاده از بند و ماده‌ی مورد نظر داشته باشید لازم است حتما به آیین‌نامه‌ی مصوب مراجعه کرده و متن کامل و دقیق قانون را مطالعه فرمایید. همچنین در صورتی که در خصوص هر کدام از این موارد یا پس از مطالعه‌ی قوانین آیین‌نامه با مشکلی مواجه بودید کافی است با کارشناسان ما در تماس بوده تا موارد حقوقی شما را برای شما به صورت کاملا صریح توضیح دهند.

ثبت اشیا مصرفی یا ثبت اختراع

یکی دیگر از تغییرات قابل توجه در قوانین ثبت اختراع اضافه شدن اظهارنامه‌ی اشیا مصرفی می‌باشد که در نوع خود کاملا جدید بوده و به عبارتی ادغام قوانین طرح صنعتی و ثبت اختراع به شمار می‌رود که تعریف آن بدین شکل می‌باشد که ((هر راه حل جدید و فنی در رابطه با شکل و ساختار محصول یا ترکیبی از آن که موجب بهبود عملکرد می‌شود مربوط به اظهارنامه‌ی ثبت اشیا مصرفی خواهد بود)) که مخترع همزمان می‌تواند اظهارنامه‌ی ثبت اشیا مصرفی و ثبت اختراع را به صورت هم‌زمان تقدیم کرده و یا در روند هرکدام یکی را به دیگری تبدیل نماید.

 به فرض مثال اگر مخترع اظهارنامه‌ی ثبت اختراع تسلیم نموده باشد، می‌تواند در روند ثبت اظهارنامه، تقاضای تبدیل اظهارنامه‌ی اختراع به اظهارنامه‌ی ثبت اشیا مصرفی نماید و حتی اگر اظهارنامه‌ی ثبت اختراع وی رد شده باشد امکان تبدیل وجود خواهد داشت و می‌تواند با درخواست از کارشناس مربوطه در کارتابل شخصی خود این تبدیل را انجام دهد. همچنین می‌تواند همزمان با اظهارنامه‌ی اختراع درخواست ثبت اظهارنامه‌ی اشیا مصرفی را نیز به صورت جدا تسلیم نماید.

مدت زمان اعتبار گواهینامه‌ی ثبت اشیا مصرفی، 3 سال بوده و برای 1 دوره‌ی 3 ساله قابل تمدید می‌باشد و شرایط لازم برای ثبت اشیا مصرفی، جدید بودن و حائز کاربرد صنعتی بودن می‌باشد. این اظهارنامه فقط مخصوص فرآورده بوده و شامل فرایند نمی‌شود یعنی شما در صورتی که 1 فرایند برای تهیه‌ی 1 محصول یا فراورده داشته باشید، محصول یا فرآورده‌ی آن به عنوان اشیا مصرفی در صورت دارا بودن شرایط قابلیت ثبت خواهد داشت. اما فرایند تهیه‌ی آن از این شرط مجزا می‌باشد و لازم به ذکر است که فرآورده‌های مواد شیمیایی مواد مرکب و چند سازه شامل این اظهارنامه نمی‌شوند و تصمیم در رابطه با ثبت یا عدم ثبت این اظهارنامه توسط خود اداره‌ی ثبت اختراع انجام شده و این اظهارنامه از شرایط حق تقدم معاهده‌ی پاریس نیز برخوردار می‌باشد.

لازم به ذکر است که هزینه‌های ثبت اظهارنامه‌ی اشیا مصرفی و همچنین سایر هزینه‌های ثبتی و صدور گواهینامه ثبت اختراع نصف هزینه‌های ثبت اظهارنامه‌ی اختراع بوده و در صورت تبدیل اظهارنامه‌ی اختراع به اظهارنامه‌ی اشیا مصرفی هزینه‌های ما به تفاوت مسترد نمی‌گردد و اما در صورت تبدیل اظهارنامه‌ی اشیا مصرفی به اظهارنامه‌ی ثبت اختراع لازم است ما به تفاوت هزینه‌ها پرداخت گردد.